روش‌های خاکورزی حفاظتی با جلوگیری از عملیات شخم با گاو آهن، حفظ بقایای گیاهی، و استفاده از پشته‌های باقی‌مانده به عنوان بستر کاشت بذر، مزایای بسیاری را به کشاورزان ارائه می‌دهند. این روش‌ها باعث کاهش تبخیر سطحی و حرارت سطح خاک در روزهای گرم می‌شوند، همچنین با حفظ بیشتر رطوبت خاک و افزایش مواد آلی آن، به بهبود نفوذپذیری و ظرفیت نگهداری آب درون خاک کمک می‌کنند. کاهش مصرف کودهای شیمیایی و سموم علفکش، همچنین کاهش نفوذپذیری خاک و مصرف آب، از دیگر مزایای این روش‌هاست. سرعت کاری بالاتر و کاهش مصرف بذر، افزایش کارایی و راندمان مزرعه را افزایش می‌دهند. بهره‌وری مالی و انرژی نیز از جمله مزایای اقتصادی این روش‌هاست. با امکانات اجرایی در شرایط خاص نظیر رطوبت بالای خاک یا خشکی بیش از حد، این روش‌ها یک الگوی کشاورزی پایدار و بازده را ارائه می‌دهند.
لیست مطالب این بخش:
- ویژگی های روش کم خاکورزی چیست؟
- ویژگی های روش خاکورزی مرسوم چیست؟
- ویژگی‌ها و مزایای روش‌های خاکورزی حفاظتی چیست؟
روش‌های خاکورزی حفاظتی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
-
کم خاکورزی (کاشت غیرمستقیم):
- این روش شامل تمامی روش‌های خاکورزی است که تعداد عملیات کمتری نسبت به روش‌های مرسوم یا انرژی مکانیکی کمتری مصرف می‌کنند.
- گاوآهن‌های قلمی و فنری، دیسک‌های بشقابی، و خاکورزهای مرکب از جمله ادوات مورد استفاده در این روش هستند.
- هدف این روش، ایجاد بستری مناسب برای کاشت بذر با صرف انرژی کمتر و تعداد کمتری از عملیات خاکورزی است.
-
بی خاکورزی (کاشت مستقیم):
- این روش شامل تمامی روش‌های خاکورزی است که بدون خاکورزی اضافی و با حفظ بقایای گیاهی انجام می‌شود.
- هدف این روش، کاهش تراکم وسایل و ماشین‌آلات کشاورزی، صرفه‌جویی در سوخت، جلوگیری از فرسایش آبی و بادی، افزایش قابلیت نگهداری و نفوذ آب در خاک، کاهش تبخیر غیرمفید، و نگهداری بقایای گیاهی در سطح خاک به جای سوزاندن آنها است.
هر کدام از این روش‌ها مزایا و محدودیت‌های خود را دارند، و انتخاب بهترین روش بستگی به شرایط خاکی، اقلیمی، و مدیریت مزرعه دارد.
ویژگی های روش کم خاکورزی چیست؟
روش کم خاکورزی یک الگوی خاکورزی حفاظتی است که از ویژگی‌های زیر برخوردار است:
-
جابجایی کم خاک: در این روش، حداقل جابجایی خاک انجام می‌شود که باعث حفظ ساختار و اجزای حیاتی خاک می‌شود. این موضوع باعث کاهش افت نفوذپذیری و حفظ فعالیت‌های زیستی خاک می‌شود.
-
کاهش تردد ماشین‌ها: با اجتناب از تردد مکرر ماشین‌ها بر روی زمین، آسیب به ساختار خاک کاهش می‌یابد و تراکم زمین بهبود می‌یابد.
-
پوشش دائمی روی خاک: استفاده از پوشش دائمی مانند بقایای گیاهی یا نرم‌افزارهای مختلف به عنوان پوشش خاک باعث کاهش تبخیر سطحی و حفظ رطوبت خاک می‌شود.
-
بهبود کیفیت خاک: با کاهش تداوم خاکورزی عمیق و استفاده از روش‌های خاکورزی سطحی، کیفیت خاک افزایش می‌یابد و میزان آلودگی به آب و خاک کاهش می‌یابد.
-
مصرف بهینه آب: این روش با حفظ رطوبت خاک و کاهش تبخیر سطحی به مصرف بهینه آب در کشاورزی کمک می‌کند.
-
مصرف بهینه کود: با کاهش نیاز به خاکورزی عمیق و استفاده از مواد آلی، مصرف کودها بهینه‌تر مدیریت می‌شود.
این ویژگی‌ها در کل به منظور حفاظت از خاک، افزایش بهره‌وری و کاهش تأثیرات منفی اقتصادی و زیست‌محیطی اعمال می‌شوند.
تصویر روش کم خاکورزی
ویژگی های روش خاکورزی مرسوم چیست؟
روش خاکورزی مرسوم یا خاکورزی عمیق به ویژگی‌های زیر معروف است:
-
جابجایی زیاد خاک: در این روش، از ابزارها و ماشین‌آلاتی برای جابجایی زیاد حجم خاک استفاده می‌شود که ممکن است منجر به تغییرات در ساختار زمین شود.
-
ترددهای زیاد روی خاک: استفاده متکرار از ماشین‌آلات و تراکتورها بر روی زمین، سبب فشار و تردد زیاد بر روی خاک می‌شود که ممکن است به فشار خاک و تراکم آن منجر شود.
-
زمین بدون پوشش: در این روش، معمولاً از پوشش گیاهی یا بقایای گیاهی بر روی زمین استفاده نمی‌شود که منجر به افزایش تبخیر سطحی و افتراق حرارتی در خاک می‌شود.
-
تنزل درجه حاصلخیزی خاک: به دلیل افتراق حرارتی، از تناوب کم گیاهان و استفاده مکرر از زمین برای کشت کشاورزی باعث کاهش درجه حاصلخیزی خاک می‌شود.
-
مصرف زیاد آب: با جابجایی زیاد خاک و ترددهای مکرر ماشین‌آلات، مصرف آب افزایش می‌یابد و این امر ممکن است به مشکلات کم‌آبی منجر شود.
این ویژگی‌ها نشان‌دهنده این است که روش خاکورزی مرسوم ممکن است باعث تأثیرات منفی بر کیفیت خاک، مصرف آب و محیط زیست شود و به همین دلیل روش‌های خاکورزی حفاظتی با مزایای مختلف معرفی شده‌اند.
ویژگی‌ها و مزایای روش‌های خاکورزی حفاظتی چیست؟
-
حذف عملیات شخم با گاو آهن: در این روش‌ها، عملیات شخم با گاو آهن از میان گرفته شده است.
-
جلوگیری از سوزاندن بقایای گیاهی: اجرای خاکورزی حفاظتی جلوی سوزاندن بقایای گیاهی و صدمه‌زدن به ساختمان خاک را ممکن می‌سازد.
-
استفاده از پشته‌های بقایای کشت قبل برای بستر کاشت بذر: پشته‌های باقی‌مانده از کشت قبل به عنوان بستر کاشت بذر در کشت بعدی استفاده می‌شوند.
-
حفظ بیشتر رطوبت خاک: این روش‌ها با کاهش تبخیر سطحی، به حفظ بیشتر رطوبت خاک کمک می‌کنند.
-
کاهش حرارت سطح خاک: در روزهای گرم تابستان، با وجود پوشش بقایا، حرارت سطح خاک کمتر از روش‌های مرسوم خاکورزی است.
-
افزایش مواد آلی خاک: تداوم این روش‌ها منجر به افزایش مواد آلی خاک و بهبود نفوذپذیری آن می‌شود.
-
کاهش مصرف کودهای شیمیایی: مصرف کودهای شیمیایی در این روش‌ها به حداقل کاهش می‌یابد.
-
کاهش مصرف سموم: مصرف سموم علفکش و آفتکش به صورت چشمگیر کاهش می‌یابد.
-
کاهش مصرف آب: کاهش مصرف آب در هکتار به ازای ماده خشک تولید شده، افزایش کارایی مصرف آب را فراهم می‌کند.
-
افزایش سرعت کاری: ادوات مرتبط با این روش‌ها سرعت کاری بالاتر و عرض کار بیشتری دارند، که به راندمان مزرعه ای بالاتر منجر می‌شود.
-
کاهش نفوذپذیری خاک: با حذف خاکورزی عمیق، ممکن است نفوذپذیری خاک کاهش یابد که می‌توان با استفاده از عملیات زیرشکنی برطرف کرد.
-
ایجاد بستر مناسب برای کاشت: این روش‌ها با ایجاد بستر مناسب برای کاشت بذر و کود در یک مرحله، به بهره‌وری بیشتر زمین کمک می‌کنند.
-
کاهش مصرف بذر: دقت بالاتر در کارنده‌های این روش‌ها به کاهش چشمگیر مصرف بذر منجر می‌شود.
-
مزایای اقتصادی: اگرچه برخی ادوات مرتبط گرانتر هستند، اما کاهش تعداد تردد تراکتور و ادوات به انرژی، زمان و هزینه صرفه‌جویی می‌کند.
-
شرایط خاص نظیر رطوبت بالای خاک و خشکی بیش از حد: برخی از ادوات خاکورزی حفاظتی می‌توانند در شرایط خاص مانند رطوبت بالای خاک یا خشکی بیش از حد عملیات تهیه زمین و کاشت محصول را در شرایط سخت انجام دهند.
-
اثرات طولانی‌مدت: مزایای این روش‌ها به مرور زمان ظاهر می‌شود و نیاز به صبر و پیگیری دارد.
سله بندی خاک در خاکورزی مرسوم پنبه
درصد سبز بسیار پنبه در بی خاکورزی که نیاز به تنک کردن دارد
