افزایش سریع و روزافزون جمعیت و تقاضا برای تغذیه، ضرورت برنامه‌ریزی جهت تأمین غذای کافی را بیش از پیش آشکار می‌نماید. بحث کشاورزی پایدار در طول دو دهه اخیر اهمیت بیشتری یافته و تحقیقات زیادی در این زمینه انجام شده است. یکی از مسائل بنیادی و حیاتی در چرخه تولید محصولات کشاورزی، نحوه انجام عملیات خاکورزی است. آسیب‌پذیری زیاد خاک در طول عملیات خاکورزی و مراحل پس از آن، موجب شده است که روش‌های موثرتری برای حفاظت از خاک و افزایش بهره‌وری در دوران طولانی‌مدت به کار گرفته شود. در این راستا، استفاده از روش‌های خاکورزی حفاظتی به جای روش‌های معمول و سنتی، علاوه بر محافظت از خاک در برابر فرسایش آبی و بادی، اثرات مثبتی بر ساختار خاک، محیط زیست و بهره‌وری از منابع آب خواهد داشت.
لیست مطالب:
- ضرورت استفاده از روش های خاکورزی حفاظتی چیست؟
- خاکورزی چیست؟
- سیستم‌های خاکورزی چیست؟
- انواع سیستم‌های خاکورزی کدام اند؟
- معایب سیستم خاکورزی مرسوم چیست؟
- وضعیت فعلی خاکورزی و مصرف سوخت چیست ؟ چالش‌ها و راهکارها
در ادامه مطالب فوق بررسی خواهند شد.
ضرورت استفاده از روش های خاکورزی حفاظتی چیست؟
افزایش سریع و روزافزون جمعیت و تقاضا برای تغذیه، ضرورت برنامه‌ریزی جهت تأمین غذای کافی را بیش از پیش آشکار می‌نماید. بحث کشاورزی پایدار در طول دو دهه اخیر اهمیت بیشتری یافته و تحقیقات زیادی در این زمینه انجام شده است. یکی از مسائل بنیادی و حیاتی در چرخه تولید محصولات کشاورزی، نحوه انجام عملیات خاکورزی است. آسیب‌پذیری زیاد خاک در طول عملیات خاکورزی و مراحل پس از آن، موجب شده است که روش‌های موثرتری برای حفاظت از خاک و افزایش بهره‌وری در دوران طولانی‌مدت به کار گرفته شود. در این راستا، استفاده از روش‌های خاکورزی حفاظتی به جای روش‌های معمول و سنتی، علاوه بر محافظت از خاک در برابر فرسایش آبی و بادی، اثرات مثبتی بر ساختار خاک، محیط زیست و بهره‌وری از منابع آب خواهد داشت.
بنابراین، روش‌های خاکورزی حفاظتی باید به عنوان بخشی از یک برنامه چندساله با جدیت پیگیری شده و کشاورزان و افراد فعال در بخش کشاورزی با حمایت دولت، اقدامات لازم برای نهادینه کردن این روش‌ها را انجام دهند.
خاکورزی یکی از جنبه‌های حیاتی کشاورزی است که در تولید محصولات زراعی تأثیر مهمی دارد. این عملیات مکانیکی بر روی خاک، هدف اصلی خود را از لحاظ زیر بنا کرده و به بهینه‌سازی عملکرد گیاهان و مدیریت بهتر بر روی خاک می‌پردازد.
خاکورزی به عنوان انجام هر نوع عملیات مکانیکی بر روی خاک تعریف می‌شود. در مفهوم گسترده‌تر، این اقدام به به‌هم‌زدن و تغییر ویژگی‌های ساختاری خاک با اهداف مختلف اشاره دارد. در زمینه کشاورزی، خاکورزی به تغییراتی اشاره دارد که به منظور آماده‌سازی خاک برای کشت و رشد گیاهان انجام می‌شود.
انواع خاکورزی: عملیات‌های خاکورزی شامل برش، پخش، برگرداندن، و مخلوط‌کردن خاک است. این اقدامات با استفاده از ابزارهای مختلف در یک یا چند مرحله انجام می‌شوند.
: سیستم‌های خاکورزی شامل مراحل مختلفی برای افزایش عملکرد گیاهان زراعی از جمله کنترل علف‌های هرز، مدیریت بقایای گیاهی، افزودن مواد اصلاحی و کودهای شیمیایی به خاک، اصلاح وضعیت حرارتی و رطوبتی خاک، و کاهش سختی خاک است. تغییراتی که در ادوات خاکورزی انجام می‌شود، برای برآورده کردن نیازهای این سیستم تجدیدنظر شده‌اند. جهت‌گیری اصلی این سیستم‌ها به سمت خاکورزی حفاظتی بوده و تغییرات جدید در پاسخ به نگرانی‌های مربوط به کاهش هزینه انرژی، جلوگیری از فرسایش خاک، و بهینه‌سازی هزینه‌های عملیات صورت گرفته‌اند.
انواع سیستم‌های خاکورزی کدام اند؟
- خاکورزی مرسوم:
- شامل خاکورزی اولیه و ثانویه است.
- عملیات شامل شخم‌زدن با گاوآهن و دیسک‌زدن می‌شود.
- خاک به طور کامل برگردانده می‌شود و بقایای گیاهی در سطح باقی نمی‌ماند.
- خاک در این سیستم بدون پوشش و مستعد کلوخه‌ای شدن است.
معایب سیستم خاکورزی مرسوم چیست؟
-
تخریب ساختمان خاک و لایه سخت در عمق خاک.
-
نیاز به دیسک‌زدن مکرر و استفاده از لولر برای صاف‌سازی زمین.
-
کاهش حاصلخیزی خاک.
-
آلودگی محیط زیست و افزایش تنش خشکی.
-
هزینه‌های زیاد نیروی کار، سوخت، و ادوات متعدد.
-
فشردگی خاک به علت تردد ماشین‌های سنگین.
-
هدررفت کربن.
-
فرسایش خاک ناشی از باد و آب.
-
خالی شدن زمین از مواد مغذی.
-
از بین رفتن بخش‌های زیادی از رطوبت خاک.
وضعیت فعلی خاکورزی و مصرف سوخت چیست ؟ چالش‌ها و راهکارها
در حال حاضر، در ایران و سرتاسر جهان، آماده‌سازی بستر بذر برای عملیات کشاورزی از طریق استفاده از تراکتورها انجام می‌شود. تراکتورهای مورد استفاده، به عنوان یکی از اصلی‌ترین ماشین‌آلات کشاورزی، اکثراً از نوع دیزلی هستند و نیاز به گازوئیل برای تأمین انرژی حرکت خود دارند.
با توجه به این وضعیت و همچنین اندازه گسترده اراضی کشاورزی در ایران، مشخص است که حجم قابل توجهی از انرژی در بخش کشاورزی این کشور مصرف می‌شود. در این شرایط، هر گونه راهکاری که منجر به کاهش مصرف سوخت شود، تأثیر قابل ملاحظه‌ای بر ساختار اقتصادی کشور خواهد داشت.
برای بررسی بهتر این اثرات، یک مقایسه ساده در نمودار زیر ارائه شده است:
این تحلیل نشان می‌دهد که هر کاهش در مصرف سوخت به دلیل بهبود کارایی در زمینه خاکورزی، نه تنها به صرفه‌ای اقتصادی بلکه به منظور حفظ محیط زیست نیز اهمیت دارد. بنابراین، اتخاذ راهکارهایی جهت بهینه‌سازی خاکورزی و مدیریت بهتر مصرف سوخت، اقتصاد کشور را تقویت خواهد کرد و در عین حال به حفظ محیط زیست کمک خواهد کرد.
