عمق کاشت بذر ذرت بستگی به شرایط محیطی و نوع خاک دارد. به طور کلی، عمقی بین 3 تا 5 سانتیمتر برای کاشت بذر ذرت پیشنهاد می شود. با این حال، بهتر است همیشه به راهنمایی و راهنمایی محلی خود در خصوص عمق کاشت بذر توجه کنید تا بهترین نتایج را به دست آورید.
لیست مطالب این بخش:
- ضرورت انتخاب عمق مناسب برای کاشت بذر ذرت چیست؟
- ساختار ریشه گیاه ذرت به چه صورت است؟
- نتایج کاشت خیلی کم عمق یا خیلی عمیق بذر ذرت چیست؟
- شرایط محیطی مناسب برای رشد ریشه ذرت چیست؟
در ادامه مطالب فوق بررسی خواهند شد.
ضرورت انتخاب عمق مناسب برای کاشت بذر ذرت چیست؟
یکی از عوامل مهم در کاشت ذرت، عمق مناسب کاشت است. برای تراکم مناسب در مزارع ذرت و به دست آوردن حداکثر برداشت، باید ذرت در عمق مناسب کاشت شود. بخشی از کنترل کاشت ذرت به دست کشاورزان است و برخی از فاکتورها قابل کنترل هستند. تراکم ذرت و عملکرد نهایی توسط فاکتورهای مختلفی تحت تأثیر قرار می‌گیرد. یک راه آسان برای حفظ تراکم بالا در مزرعه ذرت و بالا رفتن به حداکثر عملکرد، کاشت در عمق مناسب است. در بحث کاشت ذرت، عمق مناسب کاشت بسیار مهم است، زیرا برای رشد و تکامل ریشه بسیار ضروری است.
قاعده ای که در کاشت بذر ذرت وجود دارد، این است که باید بذر در عمقی برابر دو تا سه انگشت اشاره کشت شود. اما اندازه انگشتان همه افراد یکسان نیست، بنابراین اندازه گیری دقیق تر برای تصمیم گیری کشاورزان بسیار مهم است. باید توجه داشت که ذرت باید عمیق تر از سایر محصولات مانند کلزا، گندم، جو و... کاشته شود. در بحث عمق مناسب بذر، چند تفکر مختلف وجود دارد، اما در تفکر غالب، عمق ایده آل کاشت ذرت حدوداً ۴ تا ۵ سانتیمتر همراه با ۱۲ میلیمتر رطوبت در خاک است.
بیشتر کارشناسان زراعت موافقند که کاشت ذرت به عمق بسیار کمتر از ۴ سانتیمتر منجر به مشکلات بیشتری خواهد شد. بنابراین، بهتر است عمق ۵ سانتیمتر برای کاشت ذرت را در نظر بگیرید، مطابق توصیه‌های کارشناسان ما.
یکی از دلایل اصلی که توصیه می شود عمق کاشت ذرت را ۵ سانتیمتر انتخاب کنید، تماس بسیار خوب بین بذر و خاک است. برای تأمین این مهم در سطح تخته کاشت، باید بذر در جایی که ثبات سطح رطوبت بالاتری وجود دارد، کاشت شود. عدم یکنواختی رطوبت در سراسر منطقه حضور بذر، دلیل اصلی بروز ناهمگونی در گیاهچه‌ها در مزرعه است که می تواند به آسیب 8 تا 10 درصدی منجر شود.
البته همیشه نکات و استثنائاتی در مورد قوانین وجود دارد که ممکن است منجر به تنظیمات دقیقتر شوند. به عنوان مثال، در صورتی که شرایط خاک در زمان کاشت خشک باشد، اغلب از روش هیرم‌کاری (اول آبیاری و سپس کاشت) استفاده می شود تا به یکنواختی رشد گیاهچه کمک کند. در روش هیرم‌کاری، باید عمق کاشت به گونه‌ای تنظیم شود که بذر در رطوبت مطمئن قرار گیرد. بافت خاک نیز یک عامل مهم است که باید در نظر گرفته شود. در خاکهای سنگین و دارای بافت رس زیاد، بذور ذرت باید به عمق 6 سانتیمتر کاشته شوند. با این حال، در مناطقی که خاکها شنی و سبک تر هستند و همچنین مناطق گرم، عمق کاشت تا 7 سانتیمتر ممکن است لازم باشد. از این رو شرایط ممکن است در هر مزرعه متفاوت باشد و لازم است عمق کاشت برای هر مزرعه به صورت دقیق تعیین شود. کارشناسان باید هنگام ورود به مزارع و با توجه به انواع خاک و روش های کشاورزی مختلف، عمق مناسب کاشت بذر ذرت را برای هر مزرعه تعیین نمایند. بنابراین، توصیه می شود که در زمان کاشت، شرایط هر مزرعه را دقیقا بررسی کنید و عمق کاشت مناسب را تعیین نمایید. برای درک بهتر اهمیت عمق کاشت بذر ذرت، ساختار ریشه در ذرت باید به طور صحیح درک شود.
ساختار ریشه گیاه ذرت به چه صورت است؟
قبل از بحث در مورد پیامدهای کاشت خیلی کم عمق یا عمیق، درک توسعه و ساختار سیستم های ریشه ذرت بسیار مهم است. ذرت دارای دو سیستم ریشه دار است که به طور کامل شناخته شده‌اند. سیستم اول، از ریشه اولیه تشکیل شده است که از جوانه زدن بذر نشات می‌گیرد. سیستم ریشه اولیه اندازه و کارایی محدودی دارد، اما به گیاه در دستیابی به مواد غذایی و آب کمک می‌کند.
هنگام کاشت بذر ذرت، آب و مواد غذایی حل شده در آب توسط جنین جذب می‌شوند. این عناصر غذایی در یک سری واکنش‌های بیوشیمیایی شرکت کرده و منجر به جوانه زنی می‌شوند. اولین ساختاری که از بذر به وجود می‌آید، ریشه اصلی است. پس از ظهور ریشه اصلی، کولئوپتیل (که یک ساختار ریشه نیست) و سپس ریشه‌های جانبی اولیه نیز ظهور می‌کنند. ریشه اصلی و ریشه‌های جانبی اولیه، سیستم ریشه اولیه (یا ریشه بذری) را تشکیل می‌دهند. سیستم ریشه اولیه آب را برای گیاهچه در حال رشد جذب می‌کند، اما در جذب عناصر ضعیف عمل می‌کند. هنگامی که گیاهچه به سطح خاک برسد، رشد سیستم ریشه اصلی کاهش می‌یابد و سیستم ریشه ثانویه شکل می‌گیرد. هر چند سیستم ریشه اولیه کماکان در حفظ گیاه ذرت به‌صورت طولانی مدت کمک زیادی نمی‌کند، اما صدمات زودرس به ریشه اصلی یا ریشه‌های جانبی اولیه میتواند رشد اولیه گیاهچه را به تعویق بیندازد و ظهور آن را تأخیر بدهد. البته تا زمانی که خود بذر و مزوکوتیل (محور در بین لپه) سالم باقی بمانند، همچنین خسارات به طور مطلق منجر به مرگ فوری گیاهچه نمی‌شوند، اما ممکن است باعث تاخیر در ظهور یا رشد گیاهچه تحت خاک شوند. هرچه مدت زمان بیشتری بگذرد، ریشه‌های ثانویه بیشتری به‌وجود خواهند آمد و آسیب به سیستم ریشه اولیه تأثیر کمتری خواهد داشت.
علائم برخوردار شدن از چنین صدمه‌هایی به ریشه اولیه شامل تأخیر در رشد و طولانی شدن ریشه، تغییر رنگ بافت ریشه به رنگ قهوه‌ای، بیش از حد شاخهبندی ریشه و مرگ کامل بافت ریشه است. اگر ریشه اصلی اولیه در پیش‌روی ریشه از بذر خیلی شدیداً صدمه ببیند، ممکن است کلیت ریشه اصلی اولیه از بین برود. اما هنگامی که ریشه اصلی اولیه 1.5 سانتیمتر یا بیشتر طول داشته باشد، آسیب به انتهای ریشه نخواهد منجر به نابودی کل ریشه گردد، بلکه ممکن است ریشه‌های جانبی ریشه به دلیل این صدمه به انتهای مریستم واکنش نشان دهند و شاخهبندی جدیدی (ریشه فرعی) ایجاد شود.
سیستم ریشه دوم، سیستم ریشه ثانویه است که در گره‌های منفرد بالای مزوکوتیل ساقه (حدوداً 1.5 تا 2.5 سانتیمتر زیر سطح خاک) شروع به رشد می‌کند و به سمت سطح خاک پیش می‌رود. رشد این سیستم ریشه ثانویه از گره پایین ترین طوقه (گیاهچه جوان) که تقریباً متناظر با ظهور اولین برگ یقه است، آغاز می‌شود. سیستم ریشه های ثانویه (2 تا 10 ریشه در هر گره) به طور کلی در همه گره های زیرزمینی (معمولاً از گره 5) ایجاد می‌شوند. رشد مجموعه ریشه ثانویه همزمان با رشد یقه برگ است. به عبارت دیگر، اگر گیاهچه دو مجموعه ریشه ثانویه دارد، در مرحله دو برگی یا نزدیک به آن قرار دارد. در مرحله چهار برگی، ریشه‌های ثانویه بزرگتر و گسترده‌تر از ریشه‌های اولیه می‌باشند. ریشه‌های ثانویه می‌توانند همچنین از گره‌های بالای سطح خاک نیز بروید. افزایش طول ساقه بین مرحله 4 و 5 برگی آغاز می‌شود. افزایش طول در گره بالای گره پنجم معمولاً گره ششم را از سطح زمین بالاتر می‌برد. بنابراین، پنج مجموعه یا حلقه از ریشه‌های ثانویه عموماً قابل تشخیص در زیر زمین است. افزایش طول در گره‌های اولیه به قرارگیری گره‌های باقیمانده ساقه بالاتر از خاک منجر خواهد شد. مجموعه‌ای از ریشه‌های ثانویه که در گره‌های ساقه بالای سطح زمین ایجاد می‌شوند، به عموم به عنوان "ریشه‌های هوایی نگهدارنده" شناخته می‌شوند.
اگر شرایط خاک سطحی مناسب باشند، یعنی خاک مرطوب و بیش از حد گرم نباشد، ریشه‌های هوایی توانایی نفوذ به خاک را دارند و موفق به رشد و تکثیر می‌شوند. در این صورت، این ریشه‌ها می‌توانند به صورت مؤثری آب و مواد مغذی را از لایه بالایی خاک استخراج کنند. با توسعه سیستم ریشه ثانویه، نقش سیستم ریشه اولیه در جذب آب کمتر می‌شود و توجه بیشتری به ریشه‌های ثانویه انعطاف‌پذیر و مشخصی نیاز دارد. ریشه‌های ثانویه در پشتیبانی از ساختار گیاه و جذب بیشتر مواد مغذی و آب ضروری برای رشد و توسعه گیاه نقش مهمی دارند.
در مورد ذرت جوان، وابستگی آن به ذخایر بذر تا حدود مرحله 3 برگی به وابستگی آن به ریشه‌های ثانویه تغییر می‌کند. در صورت تأثیری مضر یا استرس در اولین مجموعه‌های رشد ریشه‌های ثانویه به مدت زمانی که گیاه از یک برگ تا پنج برگ دارد، رشد ذرت به شدت تأخیر خواهد کرد و در بعضی مواقع ممکن است قطعاً متوقف گردد. حتی در برخی موارد، تأثیر آن به حدی مضر خواهد بود که گیاه اجازه رشد دادن به ریشه‌های ثانویه را نداشته باشد و به ذخایر بذر باید بیش از حد تکیه کند. اگر ذخایر بذر تقریباً به پایان رسیده باشند، رشد گیاه جوان به سختی متوقف شده و ممکن است گیاه بیمار شود و در نهایت بمیرد.
عواملی که می‌توانند رشد اولیه ریشه‌های ثانویه را متوقف کنند عبارت‌اند از آسیب نمک‌های تجمعی، بیماری‌های گیاهچه، آسیب علف‌کش‌ها، آسیب آفات، خاکهای بیش از حد مرطوب یا خشک، تراکم و فشردگی خاک (ناشی از خاکورزی یا بذر کاری).
عمق کاشت ذرت در حدود 4 تا 5 سانتیمتر به همراه 12 میلیمتر رطوبت در خاک دارای دلایل خاصی است. در این عمق، بذر میتواند تماس خوبی با خاک برقرار کند که برای جذب آب توسط بذر و بروز جوانه‌زنی ضروری است. برای جذب آب، بذر باید در معرض رطوبت خاک قرار بگیرد و رطوبت خاک در طول عمق کاشت باید یکنواخت باشد تا منجر به جوانه زنی یکنواخت گیاه شود. علاوه بر این، عمق 5 سانتیمتر این امکان را فراهم می‌کند تا یک سیستم ریشه ثانویه قوی شکل بگیرد که برای رشد و نمو سریع گیاه ضروری است.
نتایج کاشت خیلی کم عمق یا خیلی عمیق بذر ذرت چیست؟
کاشت به عمقی کمتر از حد مورد نیاز میتواند منجر به مشکلات بیشتری در مزارع ذرت شود. در طول فصل رشد، مشکلات ناشی از کاشت به عمق‌های کمتر در مزارع زیادتر هستند. این موضوع میتواند منجر به توسعه ناصحیح سیستم ریشه دوم شود و در نتیجه باعث کاهش جذب آب، مواد مغذی و حتی خوابیدن گیاه می‌شود. کاهش دسترسی به آب و مواد مغذی میتواند گیاهان را تحت تنش قرار داده و عملکرد آنها را کاهش دهد. ذرت در صورتی که ریشه را به شکل کامل توسعه ندهد و حمایت لازم را نیاورد، به خوابیدن می‌رود. سیستم ریشه ضعیف و کوتاه در ذرت با سندرم بدون ریشه شناخته می‌شود که این مشکل به دلیل خشکی زیاد خاک سطحی دمای خاک هنگام جوانه زنی (مرحله 2-4 برگی) رخ می‌دهد. ریشه‌های جوان که از قسمت طوقه گیاه بیرون می‌آیند، اگر قبل از تثبیت موفقیت آمیز در خاک مرطوب نوک ریشه (و نواحی بالایی آن) خشک شوند، نابود می‌شوند. نقطه رشد گیاه جوان ذرت معمولاً در عمق 2 سانتیمتر یا کمتر از سطح خاک قرار دارد و به ویژه در مقابل خشکی خاک سطحی آسیب پذیر است.
از طرف دیگر، کاشت به عمق کمتر میتواند منجر به تأخیر در ظهور گیاه، قرارگیری در معرض دماهای پایین تر خاک و برگشت گل به زیر خاک شود. تأخیر در ظهور گیاه به دلیل زمان و انرژی بیشتر مورد نیاز برای برون آمدن گیاه از عمق‌های مرطوب‌تر خاک است. در عمق‌های مرطوب‌تر، خاک میتواند خنکتر باشد و در نتیجه باعث تاخیر در جوانه زنی بذر و در معرض بیشتر بیماری‌های خاکزی و آلودگی به آفت شود. ذرت حساس به خاکهای سرد است و برای جوانه زنی به دمای بالاتر از 10 درجه سانتیگراد نیاز دارد. بنابراین، بررسی دمای خاک در عمق مناسب قبل از کاشت ضروری است. تأخیر در ظهور میتواند به تأخیر در گلدهی و برداشت منجر شود. اختصاص زمان برای تعیین و بررسی عمق کاشت در مزرعه میتواند مشکلات احتمالی را در طول فصل رشد به حداقل برساند.
| —————————————–تاثیر عمق کاشت بذر ذرت——————————————– | |
| کاشت بذر ذرت در عمق زیاد | کاشت بذر ذرت در عمق کم |
| در معرض تنش سرمایی خاک | توسعه ضعیف سیستم ریشه ثانویه |
| تاخیر یا عدم ظهور گیاهچه | خوابیدگی در اوایل فصل |
| برگدهی در زیر خاک | سلامتی ضعیف گیاه از اواسط تا اواخر فصل رشد |
شرایط محیطی مناسب برای رشد ریشه ذرت چیست؟
الف) دمای خاک: برای رشد ریشه ذرت، دمای مطلوب خاک در حدود 26 درجه سانتیگراد است. در دماهای کمتر از 10 درجه، رشد ریشه ذرت کاهش می‌یابد یا اصلاً رخ نمی‌دهد. در بهار، دماهای کمتر معمولاً رشد ریشه را محدود می‌کند و باعث می‌شود که گیاهان سبز کمرنگ شوند یا علائم کمبود فسفر را نشان دهند. در سیستم‌های کشت بدون خاکورزی با بقایای زیاد بر روی خاک، دماها معمولاً چند درجه کمتر از خاکهای شخم زده می‌باشد. همچنین، خاکهایی که زهکش خوبی دارند معمولاً سریعتر از خاکهای مرطوب گرم می‌شوند. به همین دلیل، شخم زدن در مزارعی که سطح آب بالا است، مزایایی دارد، زیرا باعث گرم شدن سریعتر خاک خواهد شد.
ب) رطوبت ناکافی خاک: رشد ریشه‌ها در خاکهایی که رطوبت آنها از نقطه پژمردگی دائمی کمتر است، متوقف می‌شود و یا هیچ توسعه ای نمی‌کند. ریشه‌ها آب را در خاک جستجو می‌کنند و به همین دلیل در مناطقی رشد می‌کنند که رطوبت دارند، حتی اگر لایه‌های سطحی خاک خشک باشند. اگر طی رشد ریشه ثانویه، سطح خاک خشک، گرم یا فشرده باشد، ممکن است رشد ریشه‌های ثانویه محدود شود و به عبارتی سندرم ذرت بدون ریشه بوجود بیاید و گیاهان جوان سریعاً ورس می‌کنند.
ج) رطوبت بیش از حد خاک: رطوبت بیش از حد در خاک نسبت به رطوبت ناکافی خاک یک مشکل بزرگتر برای توسعه ریشه‌های ذرت می‌باشد. وقتی خاک اشباع از آب می‌شود، اکسیژن موجود در خاک با سرعت بیشتری توسط گیاهان و میکروب‌ها مصرف می‌شود و در نتیجه اکسیژن برای ریشه‌ها کاهش می‌یابد. ریشه‌های ذرت برای تنفس، تقسیم سلولی و جذب مواد مغذی به اکسیژن نیاز دارند. همچنین، شرایط غرقاب میتواند منجر به پوسیدگی ریشه‌ها در موقعیت رشدی شدیدتر گیاهان شود. افزایش زهکشی سریع میتواند به طور مستقیم بر رشد ریشه‌ها در فصل‌های مرطوب مفید باشد.
د) اهمیت مواد غذایی خاک: داشتن فسفر در خاک برای رشد ریشه‌ها بسیار حائز اهمیت است. گیاهان عادةً تمایلی به رشد در نواحی با غلظت کمی کود شیمیایی ندارند، اما اگر ریشه‌ها به این نواحی نفوذ کنند، بیشتر به دلیل نقص ماده غذایی ناشی از کمبود آن است. استفاده از کود سرک به منظور افزایش جذب فسفر توسط گیاهان ذرت توصیه می‌شود، به خصوص در صورتی که رشد ریشه‌ها محدود شده است به دلیل سرمازدگی خاک. با این حال، یک کود سرک تنها نمی‌تواند مشکلات جدی کمبود مواد غذایی را حل کند. قارچ‌های میکوریزا نیز به ریشه‌های ذرت در جذب فسفر از خاک کمک می‌کنند. وقتی کشاورزی گندم میکارد، لازم است که مقدار اضافی فسفر افزوده شود، زیرا این گیاهان یا گندم میکوریزا را در خاک کاهش می‌دهد.
ه) تراکم و موانع شیمیایی: ریشه‌ها قادر به نفوذ در خاکهای فشرده، خاکهای با غلظت نمک بالا، یا خاکهای دارای لایه‌های فشرده آهکی نیستند. برای مزارع با خاک قابل فشردگی، لازم است لایه‌های خاک مورد بررسی قرار بگیرد. خاکی با دانه‌بندی مناسب و ساماندهی مناسب، منجر به رشد صحیح ریشه‌ها خواهد شد.
صدمات حشرات به ریشه کرم های مفتول و لارو ذرت از شایع ترین حشرات خراب کننده آن است. برای برنامه رصد مزرعه ، باید ریشه ها از نظر آسیب حشرات بررسی شوند. اکثر حشرات تغذیه کننده ریشه با کاربرد آفت کش در زمان کاشت از بین می روند.
یک نکته مهم این است که هیچ وقت نباید ذرت را با عمق کمتر از 4 سانتیمتر کاشت کنید و عمق 4.5 تا 5.5 سانتیمتر بهترین عمق است. اما بسته به نوع خاک و شرایط خاص، ممکن است بتوان به طور ایمنی ذرت را با عمق 7.5 سانتیمتر کاشت بدون تأثیر منفی بر روی رشد گیاه. ما امیدواریم با کشت بذر در عمق مناسب در مزرعه خود و دستیابی به تراکم مطلوب، بتوانیم فصل رشد موفقیت آمیزی داشته باشیم.
