اثر پاجوش ذرت بر عملکرد دانه‌ها به موارد مختلفی بستگی دارد، از جمله شرایط آب و هوایی، منابع تغذیه، و نگهداری درست رویش‌ها. با این حال، تخمین زده می‌شود که پاجوش ذرت بیشترین تأثیر را بر رشد و تناسب دانه‌ها دارد. برخی از مزایای پاجوش ذرت شامل افزایش تعداد دانه‌ها، افزایش حجم دانه‌ها، و افزایش محتوای روغن در دانه‌ها می‌شود. علاوه بر این، پاجوش ذرت می‌تواند به کاهش اثرات منفی شرایط آب و هوایی از جمله خشکسالی و دمای بالای هوا کمک کند. همچنین، جهش ژنتیکی‌هایی که به پاجوش ذرت منجر می‌شوند، می‌تواند مقاومت ذرت در برابر آفات و بیماری‌ها را افزایش دهد، بنابراین اثر مثبت بر عملکرد دانه نیز به وجود می‌آورد. به طور کلی، پاجوش ذرت می‌تواند به بهبود عملکرد دانه‌ها و کارایی بیوماس بهره‌برداری از این گیاه کمک کند.
در گذشته، زمانی که کشاورزان شکوفایی پاجوش را در مزارع کشت ذرت هیبرید خود مشاهده می‌کردند، بیشتر از تأثیر منفی آن در عملکرد ذرت نگران بودند. این عقیده متداول بود که هنگام شکل گیری پاجوش، مواد غذایی گیاه اصلی تلف می‌شوند و در نتیجه عملکرد محصول کاهش می‌یابد. بنابراین، پاجوش‌ها به عنوان "رقیب" شناخته می‌شدند و بسیاری از کشاورزان تلاش می‌کردند تا آنها را از مزرعه خود حذف کنند. اما تحقیقات نشان داده است که پاجوش به طور عمومی تأثیر کمی بر عملکرد دانه ذرت دارد و در کل تأثیرات آن مفید است.
لیست مطالب این بخش:
- پاجوش ذرت چیست؟
- عوامل به وجود آمدن پاجوش ذرت چیست؟
- آیا گیاه ذرت بهره‌ای از پاجوش می‌برد؟
- ارقام مستعد تشکیل پاجوش چیست؟
- چه تاثیری دارد که پاجوش در پاسخ به صدمات فیزیکی ساقه رخ می‌دهد؟
در ادامه مطالب فوق ارائه می شوند.
پاجوش ساقه‌ای یا افتادگی ساقه، در سطح زیر خاک از 5 تا 7 گره پایینی برروی ساقه ذرت تشکیل می‌شود. پاجوش‌ها تشکیلهای جداگانه‌ای از سیستم ریشه، ساقه، گره ها، میان گره، برگ، بلال و تاسل‌ها را می‌دهند. با این حال، اتصال آوندی بین پاجوش و ساقه اصلی ذرت حفظ می‌شود. جوانه‌های پاجوش ممکن است در هر گره از ساقه ذرت زیر خاک تشکیل شود، اما تعداد پاجوش‌های تولید شده در ذرت برای بیشتر از همه به فاصله بین گیاهان در ردیف کشت، تراکم گیاهی مزرعه، میزان رطوبت و حاصلخیزی خاک، به ویژه در چند هفته اول فصل رشد و ژنتیک رقم ذرت تابع است. در واقع، در شرایط مثالی، گیاه ذرت قادر به تشکیل پاجوش است و به طور معمول پاجوش‌ها در مرحله ۶ برگی ذرت قابل رؤیت هستند.
عوامل به وجود آمدن پاجوش ذرت چیست؟
یکی از عوامل ایجاد پاجوش در ذرت ممکن است کاهش جمعیت ذرت نسبت به پتانسیل عملکرد موجود در آن مزرعه باشد. با این حال، هنگامی که شرایط آب و هوایی مناسب فراهم شود، گیاه ذرت دارای انرژی و مواد مغذی کافی برای تولید پاجوش خواهد بود. تقریباً همه هیبریدهای ذرت، هنگامی که شرایط تغذیه و رطوبت ایده‌آل باشد، ممکن است در ردیف‌های کشت کم‌تراکم یا در انتهای ردیف‌های کم‌تراکم مزرعه یک یا چند پاجوش ایجاد کنند. هرچند، برخی ارقام ذرت با زمینه ژنتیکی مناسب ممکن است در شرایط حاصلخیز و رطوبت، حتی در تراکم بالای مزرعه نیز یک یا چند پاجوش تشکیل دهند. با این حال، فرآیند اصلاح ذرت در سال‌های گذشته با استفاده از انتخاب ارقام مقاوم به پاجوش، تعداد پاجوش‌ها در ذرت را به حداقل رسانده است.
آیا گیاه ذرت بهره‌ای از پاجوش می‌برد؟
چندین مطالعه برای بررسی رابطه بین پاجوش و ساقه اصلی در گیاه ذرت صورت گرفته است. آزمایشات برگ‌زدایی در ذرت نشان دادند که در ذرت‌هایی که دارای پاجوش بودند، تمامی برگ‌ها تقریباً دو برابر تعداد ذرت‌هایی بودند که پاجوش نداشتند، اما مقدار تولید دانه‌ها تقریباً یکسان بود. این نتیجه نشان می‌دهد که رابطه چسبندگی بین پاجوش و ساقه اصلی در ذرت وجود دارد و قندهای تولید شده در برگ‌های پاجوش به سمت دانه در ساقه اصلی منتقل می‌شوند. در مطالعات جدیدتر نیز نشان داده شده است که انتقال قندهای گیاهی از گیاه اصلی به پاجوش تا قبل از مرحله تاسل بسیار کم است. با این حال، بعد از مرحله تاسل در ذرت و در مراحل پُر شدن دانه، مقدار قابل توجهی از قندهای گیاهی احتمالاً از پاجوش‌های بدون ساقه به ساقه اصلی منتقل می‌شوند. اما وقتی هم پاجوش و هم ساقه اصلی دارای ساقه هستند، انتقال قندهای گیاهی بین پاجوش و ساقه اصلی بسیار کمتر اتفاق می‌افتد. در واقع، در این حالت، گیاه اصلی و پاجوش به طور جداگانه کار می‌کنند و قندهای تولید شده در برگ‌هایشان را در ساقه خود نگه می‌دارند.
اگر یک هیبرید خاص قابلیت داشته باشد که نه تنها پتانسیل عملکرد بالایی را نشان دهد، بلکه همچنین به طور گسترده مستعد تشکیل پاجوش باشد، بهتر است از کشت آن هیبرید نپرهیزید. در عموم، پاجوش معمولاً کمی دیرتر از ساقه اصلی رشد می‌کند و در رقابت با ساقه اصلی برای آب، مواد مغذی و نور، به عقب می‌افتد. این منجر به تولید پاجوش ناقص، بد شکل و یا حاوی کچلی می‌شود. بنابراین، بلالی که ممکن است در پاجوش‌ها تشکیل شود، هیچ تأثیری بر رشد گیاه اصلی نخواهد داشت. باید توجه داشت که تشکیل پاجوش بیش از حد می‌تواند نشان دهنده مشکلاتی در تراکم و توزیع گیاهان در مزرعه باشد. اگر تشکیل پاجوش در ردیف‌های کم تراکم یا مزارعی با تراکم گیاهی کمتر از موقعیت مطلوب صورت گیرد، بهتر است اقداماتی برای بهبود شرایط کشت در مزرعه صورت بگیرد تا به عملکرد بهینه برسیم. همچنین تحقیقات نشان داده است که پاجوش ها تأثیر منفی بر عملکرد ذرت ندارند و می‌تواند نشان دهنده شرایط رشد مناسب در مزرعه باشد. از این رو، پاجوش فقط زمانی می‌تواند در عملکرد موثر باشد که ساقه اصلی آسیب ببیند یا تراکم کشت بسیار کمتر از حد توصیه شده باشد.
چه تاثیری دارد که پاجوش در پاسخ به صدمات فیزیکی ساقه رخ می‌دهد؟
هنگامی که ساقه اصلی ذرت در اولین مرحله فصل دچار صدماتی نظیر خراشیدگی یا از بین رفتن به دلیل شکستگی، سرمازدگی، آفت، باد، تراکتور، افتادن افراد یا مسمومیت در معرض دیابت شود، به طور معمول یک یا چند پاجوش شکل می‌گیرد. اگر صدمه در ابتدای رشد فصل به وقوع بپیوندد، ممکن است به شکل پاجوش همراه با بلال قابل برداشت منجر شود. اما پاجوش‌های دیررس، عمدتاً زمان كافي براي توليد بلال ها قبل از آخرین رخداد سرمايه گذاشتن نخواهند داشت. ما چنين شرايطي را در چند سال گذشته در ايالت اينديانای آمريكا داشته‌ایم. در اين حادثه، زمين‌هاي زيادي به دليل باد شديد خراب شدند و پاجوش‌هايي كه قبلاً شكل گرفته بودند، خسارت را جبران مي‌كردند. اما در عمل، مقدار ضعيفي غذا از اين مزارع آسيب ديدۀ به دست آمد.
باید توجه کنیم که در موارد بسیار نادر، پاجوش در ذرت ممکن است ناشی از بیماری سفیدی داخلی غلات (تروف‌ین زوان) یا "تاج پله" باشد. عامل این بیماری قارچ Sclerophthora macrospora است و در نواحی با زهکشی نامناسب قوی می‌شود. این بیماری قارچی منجر به تغییر شکل بد اجزاء رویشی و زایشی گیاه با توقف رشد و تولید بلال‌های ناپخته و ناکامل می‌شود که تعدادی از آنها دانه دارند یا به طور کلی دانه ندارند و در برخی موارد پاجوشی ظهور می‌کند. اگرچه بیماری از طریق بذر قابل انتقال است، اما احتمال انتشار آن از طریق بذر بسیار کم است. در نتیجه، انتظار نمی‌رود پاجوش‌های ناشی از این بیماری قارچی باعث بالا رفتن عملکرد محصول زعفران شود.
به عنوان یک اصل، تشکیل پاجوش در مزرعه ذرت بدون آسیب فیزیکی به ساقه اصلی، تاثیر قابل توجهی ندارد. تحقیقات اخیر نشان داده است که حذف پاجوش تنها تأثیر کمی روی عملکرد دانه ذرت دارد. معمولاً ساقه اصلی در رقابت برای منابع به پاجوش‌ها غلبه می‌کند و در نهایت پاجوش ها خشک می‌شوند. اما در صورتی که مزرعه آسیب دیده باشد یا تراکم بسیار کمتری داشته باشد، تشکیل پاجوش می‌تواند به تولید بلال کمک کند و عملکرد دانه را افزایش دهد.
تشکیل پاجوش جزء طبیعی فیزیولوژی ذرت است و اغلب در شرایط مطلوب رشد رخ می‌دهد. عموماً ساقه اصلی از پاجوش‌ها تغذیه می‌شود و این امر برای آن ضرری ندارد. تشکیل پاجوش نشانه تراکم کمتر در مزرعه نسبت به پتانسیل عملکرد فعلی است. همچنین، در برخی موارد پاجوش ممکن است بعد از آسیب‌دیدگی ساقه اصلی در اوایل فصل تشکیل شود که می‌تواند مفید باشد.
