مزارع با تراکم کشت غیر یکنواخت، به دلیل رقابت مستقیم بین گیاهان در دو مرحله مختلف رشد در کنار یکدیگر، معمولاً عملکرد پایین‌تری نسبت به مزارع با تراکم کشت یکنواخت خواهند داشت. زیرا گیاهان مسن‌تر معمولاً از گیاهان جوانتر برای داشتن نور، آب و مواد مغذی سبقت می‌گیرند
لیست مطالب این بخش:
- علل ظهور غیر یکنواخت گیاهچه ذرت چیست؟
- تفاوت در میزان رطوبت خاک در سطح مزرعه چه تاثیری در ظهور یکنواخت گیاهچه ذرت دارد؟
- تفاوت در میزان دمای خاک سطح مزرعه چه تاثیر در ظهور غیریکنواخت گیاهچه ذرت دارد؟
- سایر تاثیرات ظهور غیر یکنواخت گیاهچه در عملکرد ذرت چیست؟
- تاثیر جوانه زنی غیر یکنواخت بر عملکرد ذرت چیست؟
- تاثیرات ظهور غیر یکنواخت گیاهچه در عملکرد ذرت چیست؟
- اثرات کاهش تراکم کشت در عملکرد ذرت چگونه است؟
- مدیریت جوانه زنی غیر یکنواخت گیاه ذرت چگونه است؟
- توصیه هایی برای جلوگیری از ظهور غیر یکنواخت گیاهچه
در ادامه سوالات فوق بصورت کامل پاسخ داده خواهند شد.
علل ظهور غیر یکنواخت گیاهچه ذرت چیست؟
وقتی خاک یا شرایط آب و هوایی در کاشت ذرت مناسب نباشد، گیاهچه ممکن است به طور غیر یکنواخت ظاهر شود. گرچه ممکن است در نهایت سطح سبز کامل حاصل شود، اما گیاهان در زمانهای مختلف ظاهر شده باشند. این مقاله عوامل موثر در ظهور غیر یکنواخت گیاهچه ذرت و اندازه گیری میزان تاثیر سطح سبز غیر یکنواخت بر عملکرد نهایی محصول ذرت را بررسی می‌کند. علاوه بر این، توصیه‌هایی برای مدیریت سطح سبز غیر یکنواخت و پیشنهادهایی جهت به دست آوردن ظهور یکنواخت ارائه می‌شود. در ادامه این مقاله به بررسی عوامل و تاثیرات ظهور غیر یکنواخت گیاهچه در عملکرد ذرت می‌پردازد.
تفاوت در میزان رطوبت خاک در سطح مزرعه چه تاثیری در ظهور یکنواخت گیاهچه ذرت دارد؟
ظهور غیر یکنواخت گیاهچه ذرت معمولاً به دلیل تغییرات سطح رطوبت خاک در زمان کاشت یا بعد از آن ایجاد می‌شود. ممکن است رطوبت لازم برای جوانه زنی بذر در عمق خاک در برخی نقاط مزرعه فراهم نشود. وجود تفاوت‌های رطوبتی در عمق خاک به دلیل نوع خاک و توپوگرافی، در یک مزرعه ممکن است متفاوت باشد. بستر بذری که از کود و نواخته خاک در شرایط نامناسب (رطوبت بالا) پر است می‌تواند باعث عدم تعادل در جذب رطوبت توسط بذر و خاک شود و باعث عدم جوانه زنی برخی بذرها شود.
در اغلب موارد، عدم یکنواختی در جوانه زنی در مزارع ذرت ناشی از کاشت بذرها در خاک خشک است که تا زمان آبیاری بعدی یا بارندگی، که ممکن است چند هفته پس از کاشت رخ دهد، جوانه زنی نمی‌کنند. به همین دلیل، برخی گیاهان ممکن است بلندتر و کوتاه‌تر از یکدیگر باشند که این تفاوت ارتباط مستقیم با زمان کاشت بذر و دریافت رطوبت کافی برای جوانه زنی داشته باشد. زمان ظهور گیاهچه‌ها ممکن است در مناطق مختلف یک مزرعه، ردیف به ردیف یا گیاهچه به گیاهچه متفاوت باشد.
تفاوت در میزان دمای خاک سطح مزرعه چه تاثیر در ظهور غیریکنواخت گیاهچه ذرت دارد؟
دمای غیر یکنواخت در خاک نیز می‌تواند باعث ظهور ناهمگنی در جوانه‌زنی گیاهچه‌های ذرت شود، به خصوص در زمان کاشت زودهنگام یا در مزارعی که از سیستم‌های کم‌خاکورزی استفاده می‌کنند. اگر عمق کاشت بذرها متفاوت باشد یا اگر خاک در مزارع از نظر نوع و توپوگرافی متفاوت باشد، ممکن است دمای خاک در عمق مختلف نیز متفاوت باشد. همچنین، اگر بقایای محصول قبلی در سیستم‌های کم‌خاکورزی به طور یکنواخت توزیع نشود، بذور کاشته شده زیر بقایای گیاهی سنگین یا در عمق بیشتر از حد معمول، در معرض خاکی با دما کمتر قرار می‌گیرند و به طور کلی چند روز دیرتر از بذرهایی که در زیر خاک بدون پوشش یا در عمق کمتر کاشته می‌شوند، جوانه می‌زنند. تأثیرات منفی دمای متغیر خاک، به ویژه زمانی که درجه حرارت بذر نزدیک به آستانه بحرانی 10 درجه سانتیگراد باشد، بسیار حائز اهمیت است. نوسانات کوچک در دمای خاک از 10 درجه سانتیگراد می‌تواند به طور قابل توجهی جوانه‌زنی را تحت تأثیر قرار دهد.
سایر تاثیرات ظهور غیر یکنواخت گیاهچه در عملکرد ذرت چیست؟
سله بستن خاک، آسیب علف کش‌ها، حشرات یا بیماری نیز ممکن است موجب ظهور غیر یکنواخت گیاهچه ذرت در مزرعه شود. نهایتا، ظهور غیر یکنواخت گیاهچه ذرت هنگامی رخ می‌دهد که تولید‌کنندگان ذرت بجای کشت مجدد در مزارع آسیب دیده، با واکاری و پر کردن تراکم کشت موجود، کمبود گیاهچه را جبران مینمایند.
تاثیر جوانه زنی غیر یکنواخت بر عملکرد ذرت چیست؟
رقابت بین گیاهچه‌های ذرت بزرگتر و زودرس باعث کاهش عملکرد گیاهچه‌های کوچکتر و دیررس می‌شود. برای اندازه‌گیری میزان کاهش عملکرد ناشی از تراکم غیر یکنواخت در مزرعه، محققان با شبیه سازی تراکم کشت متفاوت و استفاده از تاریخ کشت‌های مختلف، تاثیر تراکم غیر یکنواخت بر عملکرد را بررسی نموده اند.
برای ایجاد ظهور غیر یکنواخت گیاهچه در مزرعه، کشت با تراکم کامل (70 هزار بوته در هکتار) و تراکم کاهش یافته در سه تاریخ کاشت صورت گرفت. کشت به موقع، کشت با تأخیر 10 روزه (کشت متوسط) و کشت با تأخیر20 روزه (کشت‌دیر) انجام شد. برای مشخص کردن تاثیر تراکم و ظهور غیر یکنواخت گیاهچه در عملکرد ذرت، الگوهای متفاوت تأخیر در جوانه زنی با استفاده از 4/1، 2/1 و 4/3 ظهور دیر هنگام گیاهچه در یک تراکم کشت ثابت (70هزار بوته در هکتار) مورد بررسی واقع شد. برای روشن شدن تاثیر کاهش تراکم، تراکم کاهش یافته متناسب با همین نسبت ها، 4/1، 2/1 و 4/3 نیز در مزرعه ایجاد شد.
تاثیرات ظهور غیر یکنواخت گیاهچه در عملکرد ذرت چیست؟
از نمودار مشخص است که تأخیر کاشت 10 روزه (تأخیر متوسط) باعث 5 درصد کاهش در عملکرد شده است. همچنین، تأخیر کاشت متوسط و ظهور دیر هنگام 4/3 جوانه‌ها باعث کاهش 7 درصدی در عملکرد ذرت شده است. اما در کشت با 20 روز تأخیر (کشت دیر) و تراکم کامل، گیاهچه‌ها 12 درصد از عملکرد را از دست دادند. ارزشمند است بدانیم که کشت دیر و عدم یکنواختی ظهور گیاهچه در مزرعه منجر به 22 درصد کاهش در عملکرد شده است. از این رو مشخص می‌شود که کشت به موقع، حتی اگر همراه با عدم یکنواختی در ظهور گیاهچه باشد، باز هم نسبت به تأخیر کشت اولویت دارد.
تأثیر ظهور غیر یکنواخت گیاهچه بر عملکرد دو رقم ذرت در هفت منطقه مختلف بررسی شده است. کاهش عملکرد ذرت بر اساس درصد نسبت به حداکثر عملکرد (5.12 تن در هکتار) با تاریخ کاشت به موقع، ظهور یکنواخت، و تراکم کامل (70 هزار بوته در هکتار) محاسبه شده است.
اثرات کاهش تراکم کشت در عملکرد ذرت چگونه است؟
تنزیل ۴/۱، ۲/۱ و ۴/۳ تراکم به ترتیب باعث کاهش ۱۰٪، ۳۰٪ و ۵۱٪ در عملکرد ذرت شده است. اهمیت جوانه‌زنی بهنگام گیاهچه در مقایسه با از دست دادن گیاهچه و کاهش تراکم کشت از مقایسه شرایط مختلف در نمودار قابل مشاهده است. بر اساس این نمودار، هنگامی که گیاهان ۴/۱، ۲۰ روز با تأخیر کشت شدند، عملکرد ۹۰٪ بود، اما اگر همین نسبت از گیاهچه‌ها از دست بروند، عملکرد باز هم ۹۰٪ خواهد بود (ستونهای قرمز نمودار). این نشان می دهد که حضور گیاهان دیررس به عملکرد کلی کمک نمی‌کند. اگرچه، در مقایسه کشت دیر هنگام ۲/۱ گیاهان و از دست رفتن ۲/۱ از گیاهچه‌ها، شرایط فرق خواهد کرد. در این حالت عملکرد مزرعه با ۲/۱ گیاهچه دیررس، ۱۰٪ بیشتر از عملکرد مزرعه‌ای است که ۲/۱ از گیاهچه‌ها از دست رفته باشند (ستونهای سبز نمودار). به نظر می‌رسد دلیل تفاوت تأثیر گیاهچه‌های دیر رس در شرایط ذکر شده، توانایی گیاه ذرت در استفاده از فضای خالی در مزرعه باشد. در هنگامی که ۴/۳ گیاهچه‌ها به موقع مستقر شده اند، امکان گسترش و پر نمودن فضا را خواهند داشت، لذا واکاری برای ۴/۱ باقیمانده ضرورتی ندارد. اما گیاه ذرت امکان جبران ۲/۱ گیاهچه‌ها از دست رفته را نداشته و در این شرایط نیاز به واکاری برای جبران افت عملکرد لازم خواهد بود.
مدیریت جوانه زنی غیر یکنواخت گیاه ذرت چگونه است؟
اولین گام، تعیین الگوی کلی جوانه‌زنی غیر یکنواخت است. این الگو از بخش به بخش دیگر از مزرعه و نیز در هر مزرعه متفاوت خواهد بود. الزامی است که هر مزرعه را با توجه به رایج‌ترین الگوی جوانه‌زنی در سطح آن مدیریت نمایید.
حفظ گیاهچه‌ها با تأخیر زمانی
در صورتی که گیاهچه‌ها با تأخیری میان 10 تا 15 روز رشد کرده‌اند، از دفن آنها در هنگام کشت محافظت کنید.
اگر 2/1 از گیاهچه‌ها با تأخیر 20 روزه جوانه زده‌اند، آنها را حفظ کنید.
در صورتی که کمتر از 4/1 گیاهچه‌ها ظرف 20 روز یا بیشتر جوانه زده‌اند، حفظ آنها اهمیت چندانی نخواهد داشت زیرا تأثیر زیادی در عملکرد نهایی نخواهند داشت.
ضرورت واکاری
در صورتی که تأخیر در جوانه‌زنی گیاهچه کمتر از 15 روز باشد، واکاری تأثیر زیادی بر عملکرد نهایی نخواهد داشت (5 درصد) به غیر از الگوی دیر جوانه زنی.
اگر 2/1 یا بیشتر از گیاهچه‌ها 20 روز یا بیشتر دیر جوانه بزنند، واکاری ممکن است منجر به افزایش 10 درصدی در عملکرد نهایی شود. برای تصمیم‌گیری درباره واکاری در این وضعیت، بازده اقتصادی افزایش 10 درصدی در عملکرد را با هزینه‌های مورد نیاز برای واکاری و همچنین ریسک مشکلات جوانه‌زنی در بذرهای واکاری شده مقایسه و تصمیم لازم را بگیرید.
کشت مجدد یا واکاری؟
در یک مزرعه با تراکم پایین گیاهچه (از دست دادن 2/1 یا بیشتر گیاهچه‌ها)، بسته به شرایط اقتصادی می‌توانید کشت مجدد انجام دهید یا تراکم موجود را با واکاری پر کنید و ظهور غیر یکنواخت گیاهچه‌های حاصل را قبول کنید.
در صورتی که 15 روز پس از کشت اولیه، 2/1 یا بیشتر گیاهچه‌ها از دست رفته باشد، بهتر است واکاری را انجام دهید، زیرا واکاری و پر کردن تراکم موجود، خصوصاً اگر واکاری در فواصل نسبتاً یکنواخت در بین ردیف‌های گیاهچه‌های اولیه انجام شود، احتمالاً بهتر خواهد بود. البته، 15 روز بعد از کشت اولیه معمولاً برای تعیین تراکم نهایی خیلی زود خواهد بود.
در صورتی که 20 روز یا بیشتر بعد از کشت اولیه، 2/1 یا بیشتر گیاهچه‌ها از دست رفته باشد، در صورت وجود فرصت کافی برای کشت مجدد، بهتر است مجدداً زمین را کشت نمایید. در این حالت پتانسیل عملکرد کشت مجدد احتمالاً 10 درصد بیشتر از واکاری خواهد بود. این افزایش احتمالی در عملکرد را نسبت به هزینه‌های کشت مجدد از جمله خاکورزی، هزینه بذر و ... بررسی کنید و تصمیم نهایی را بگیرید.
نکات:
احتمالاً ارزیابی ظهور غیر یکنواخت گیاهچه‌ها با استفاده از تفاوت بین مرحله فنولوژیک نسبت به اختلاف زمانی بین ظهور گیاهچه‌ها، دقیق‌تر خواهد بود. در این مطالعه، تأخیرهای کاشت 10 تا 20 روزه، موجب تأخیر مشابه در مراحل فنولوژیک ظهور گیاهچه‌ها شد. با این حال، ممکن است تأخیر در ظهور گیاهچه‌ها در محیط‌های مختلف، متفاوت باشد، به علاوه ممکن است تأخیر زمانی واقعی مشخص نباشد. در این مطالعه، در ظهور گیاهان با تأخیر در کاشت 10 روزه، 4 تا 5 برگ مرئی (2 تا 3 طوقه برگ قابل مشاهده) روی گیاهان اولیه وجود داشت. هنگامی که کشت 20 روز به تأخیر افتاد، 7 تا 9 برگ مرئی (4 تا 5 طوقه برگ قابل مشاهده) در گیاهان اولیه بود.
همچنین تراکم گیاهی می‌تواند بر عملکرد نسبی گیاهچه‌هایی که دیر تر ظهور می‌کنند، تأثیر بگذارد. در مطالعه دیگر، مشخص شد، هنگامی که در یک تراکم گیاهی با 75 هزار بوته در هکتار، که کشت نیمی از گیاهچه‌ها 15 روز تأخیر افتاد، گیاهان دیر کشت سهم بسیار کمتری را در عملکرد نهایی مزرعه نسبت به مزرعه دیگر با همین شرایط و تراکم کشت 60 هزار بوته در هکتار تشکیل دادند.
بنابراین، مزارع با تراکم کشت غیر یکنواخت، به دلیل رقابت مستقیم بین گیاهان در دو مرحله مختلف رشد در کنار یکدیگر، معمولاً عملکرد پایین‌تری نسبت به مزارع با تراکم کشت یکنواخت خواهند داشت. زیرا گیاهان مسن‌تر معمولاً از گیاهان جوانتر برای داشتن نور، آب و مواد مغذی سبقت می‌گیرند. همچنین، گیاهان دیررس هنگام برداشت محصول دارای رطوبت دانه بالاتری هستند که می‌تواند به برداشت دانه با میزان رطوبت متفاوت، منجر شود و افزایش آسیب به دانه و هزینه خشک‌کردن را افزایش دهد. علاوه بر این، گیاهان دیررس به دلیل ساقه‌های کوچکتر و ریشه‌های جانبی کمتر نسبت به ورس حساس‌تر هستند. همچنین تنظیم کمباین برای برداشت بلال‌های زودرس و دیررس نیز مشکل خواهد بود. مشکلات ذکر شده در صورتی که تأخیر بین ظهور گیاهچه‌ها تا 10 روز باشد بسیار کمتر خواهد بود، اما زمانی که این تأخیر به 20 روز برسد، این مشکلات جدی‌تر خواهد بود.
توصیه هایی برای جلوگیری از ظهور غیر یکنواخت گیاهچه
به دلیل عوامل محیطی که تولید کنندگان ذرت قادر به کنترل آن نیستند، ممکن است ذرت به طور غیر یکنواخت ظهور کند. با این حال، شیوه‌های مدیریت زیر می‌توانند به شما کمک کنند تا از ظهور غیر یکنواخت گیاهچه و تأثیرات آن در عملکرد ذرت جلوگیری نمایید.
از انجام بیش از حد عملیات خاکورزی که باعث خشک شدن یا فشرده شدن بستر بذر می‌شود، خودداری شود. به یاد داشته باشید که خاکورزی در خاک با رطوبت بالا باعث کلوخه‌ای شدن زمین می‌شود که یکی از دلایل ظهور غیر یکنواخت گیاهچه است. عمق بذر خود را هنگام کاشت در چندین منطقه از مزرعه بررسی نمایید. اگر تماس بین بذر و خاک ضعیف است یا عمق بذر یکنواخت نیست، نازل بذرپاش یا چرخ فشارنده بذر را تنظیم نمایید. تغییر در عملیات خاکورزی ثانویه نیز ممکن است شرایط خاک را برای کاشت یکنواخت‌تر بهبود بخشد. در صورتی که از سیستم‌های کم‌خاکورزی استفاده کرده و بخش قابل توجه از بقایای کشت قبل بر روی خاک باقی می‌ماند، اطمینان حاصل نمایید که ماشین‌آلات کشت، پوشش بقایای گیاهی را پس از کاشت به طور یکنواخت توزیع نماید. برای جلوگیری از آسیب رساندن به ذرت، از میزان توصیه شده علف‌کش استفاده نمایید. پس از کاشت، ظهور ذرت را از نزدیک زیر نظر بگیرید و اگر سله از ظهور یکنواخت ذرت جلوگیری می‌کند، از کولتیواتور دوار برای سله‌شکنی استفاده نمایید.
