با افزایش هزینه های تولید ذرت و نوسان قیمت غلات، اهمیت بسیاری به تصمیمات صحیح کشاورزان در کشت و رعایت تراکم برای به حداکثر رساندن سود داده می شود. مصرف بذر نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است، زیرا بذر حدود 10 درصد از کل هزینه تولید ذرت را در بر میگیرد.
با افزایش هزینه های تولید ذرت و نوسان قیمت غلات، اهمیت بسیاری به تصمیمات صحیح کشاورزان در کشت و رعایت تراکم برای به حداکثر رساندن سود داده می شود. مصرف بذر نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است، زیرا بذر حدود 10 درصد از کل هزینه تولید ذرت را در بر میگیرد.
برای به حداکثر رساندن عملکرد خالص حاصل از تولید ذرت، تراکم مطلوب بوته ضروری است. عملکرد ذرت با تراکم بالاتر گیاه افزایش می یابد و در یک تراکم خاص به حداکثر مقدار خود میرسد.
تحقیقات نشان میدهند که برای به حداکثر رساندن سود، کشاورزان به توجه به قیمت بذر و قیمت ذرت، نیاز دارند که توجه خود را به تعادل اقتصادی نهایی 80,000 تا 84,000 بوته در هکتار دست دهند.
در این بخش با مطالب زیر آشنا می شوید:
- تراکم کاشت ذرت به چه صورت است؟
- اهمیت تراکم کاشت مطلوب بوته ذرت در چیست؟
- پاسخ عملکرد ذرت به تراکم کشت بوته چگونه است؟
- تعیین تراکم بهینه برای کشت ذرت به چه صورت است؟
- تراکم اقتصادی مطلوب در مقابل تراکم زراعی مطلوب کشت ذرت به چه صورت است؟
- میزان بذر مصرفی برای تراکم کشت ذرت به چه صورت است؟
- فناوری بذر مصرفی با نرخ متغیر چگونه است؟
در ادامه مطالب ارائه شده است.
تراکم کاشت ذرت به چه صورت است؟
تراکم کاشت ذرت برای جبران خسارات گیاهچه ها در اوایل فصل باید بیشتر از تراکم مطلوب گیاه باشد. بسته به درصد قوه نامیه، تراکم کشت باید 10 تا 15 درصد بیشتر از تراکم هدف قرار گیرد تا خسارات اول فصل را جبران کند. در ذرت دانه ای با احتساب 12 درصد خسارت، تعداد بذر کشت شده باید 89600 تا 100000 در هکتار باشد. البته هرچقدر کشت دیر هنگام تر باشد، تعداد بذر کشت شده باید بالاتر باشد.
فاصله ردیف نقش زیادی در تعیین تراکم مطلوب نخواهد داشت، اما فاصله ردیف کم می‌تواند عملکرد ذرت‌های زود رس را افزایش دهد.
برای به حداکثر رساندن سود خالص، به جای توجه به تراکم زرعی، به تحقق تراکم مطلوب اقتصادی نیز نیاز است. این نوع تراکم مطلوب به حساب قیمت ذرت و هزینه بذور وابسته است.
اهمیت تراکم کاشت مطلوب بوته ذرت در چیست؟
هزینه بذر هر هکتار در طول 20 سال گذشته چهار برابر شده است، و این مسئله باعث تبدیل هزینه بذر به یک نهاده عمده در تولید ذرت می‌شود. بهینه‌سازی تراکم گیاهی یک تصمیم مدیریت عاقلانه برای به حداکثر رساندن بازده خالص از تولید ذرت است.
همانند عملکرد سایر غلات، عملکرد دانه ذرت در هر هکتار به تعداد بوته‌ها در هکتار و عملکرد دانه تولید شده توسط هر بوته وابسته است. اگرچه عملکرد دانه در بوته با افزایش تراکم کاهش می‌یابد، اما اگر رطوبت خاک تا زمان رسیدن به عملکرد نهایی کافی باشد، عملکرد دانه در هر هکتار افزایش می‌یابد. برخلاف سایر اعضای خانواده غلات مانند گندم یا جو، ذرت پنجه بارور تولید نمی‌کند بنابراین نمی‌تواند تراکم ضعیف را جبران کند. بنابراین، برای دستیابی به حداکثر عملکرد و سودآوری، یک تراکم مناسب بوته ضروری است.
عملکرد ذرت در سه دهه گذشته به طور مداوم در حال افزایش است، بخشی از آن به دلیل تراکم بالاتری است که توسط کشاورزان استفاده می‌شود. البته برای به حداکثر رساندن عملکرد به تراکم کافی بوته نیاز است، اما تراکم بیش از حد مطلوب نیز منجر به کاهش عملکرد می‌شود زیرا باعث رقابت گیاهان برای منابع محدود مانند نور خورشید، مواد مغذی و آب می‌شود و همچنین باعث افزایش هزینه تولید نیز می‌گردد.
پاسخ عملکرد ذرت به تراکم کشت بوته چگونه است؟
انتخاب تراکم مناسب برای کشت ذرت یک مسئله حیاتی است که باید با دقت مدیریت شود. تراکم مناسب به کشاورزان کمک می‌کند تا هزینه بذر را کاهش داده و بازده خالص خود را افزایش دهند، در حالی که از دیگر موارد مانند رقابت برای منابع و افزایش هزینه تولید جلوگیری می‌کند. به عبارت دیگر، بهینه‌سازی تراکم گیاهی می‌تواند به عنوان یک ابزار مدیریتی برای به حداکثر رساندن سودآوری در تولید ذرت مورد استفاده قرار گیرد.
هیبریدهای جدید به دلیل تحمل بهتر به خشکی، افزایش قدرت ساقه و ریشه به طور خاص در اواخر فصل، کاهش حساسیت به انواع استرس و مقاومت بیشتر در برابر بیماری / حشرات ، قادر به تحمل تراکم بیشتر هستند.
تعیین تراکم بهینه برای کشت ذرت به چه صورت است؟
تراکم مطلوب بوته در ذرت می‌تواند تحت تأثیر عوامل زیادی قرار گیرد. درک بهتر این عوامل به تعیین جمعیت معنی دار برای دستیابی به حداکثر عملکرد کمک می‌کند. عوامل عمده موثر بر جمعیت بهینه گیاهان به شرح زیر است:
- سطح بهره‌وری: اهداف واقعی عملکرد یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار بر تراکم مطلوب گیاه ذرت است. تراکم مطلوب گیاه در یک محیط کم بازده (به عنوان مثال 6700 کیلوگرم در هکتار) بطور قابل توجهی کمتر از جمعیت مطلوب در یک محیط با بازده بالا (به عنوان مثال 15،000 کیلوگرم در هکتار) است. جمعیت بهینه باید بر اساس وضعیت واقع بینانه این حوزه از نظر سطح بهره‌وری تعیین شود. عملکرد واقعی پیش‌بینی شده و جمعیت مطلوب گیاه برای یک مزرعه معین با شرایط خاک و محیط و همچنین سطح مدیریت تعیین می‌شود. به عنوان یک قاعده کلی، هرچه انتظار عملکرد بیشتر باشد، نیاز به تراکم بالاتر گیاه است.
انتخاب هیبرید: هیبریدهای جدید دارای پتانسیل ژنتیکی و تحمل استرس بیشتری نسبت به هیبریدهای قدیمی هستند. برای بهره‌برداری کامل از مزایا و پتانسیل ژنتیکی بهبود یافته، نیاز به جمعیت بالاتر گیاهان است. رسیدگی نسبی همچنین بستگان مطلوب گونه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. همچنین، هیبریدهای زودرس‌تر نسبت به هیبریدهای دیر رس، نقش بزرگ‌تر در تأثیر جمعيّت گياه دارند. علاوه بر این، هيبريدها از لحاظ معماري تاج پوشش، موقعيّت برگ و نوع بلال نيز اختلافات دارند.
تاریخ کاشت: برخی از کشاورزان ممکن است فکر کنند که تعداد بیشتر گیاهان می‌تواند تأخیر در تاریخ کاشت را جبران کند. اما تحقیقات طولانی مدت نشان داده است که رابطه ضعیفی بین تاریخ کاشت و تعداد مطلوب گیاه وجود دارد. به عبارت دیگر، تعداد مطلوب گیاه بین تاریخ‌های زود و دیرکاشت معنای زیادی نمی‌دهد.
رطوبت خاک: یک عامل بسیار مهم برای عملکرد ذرت است. وقتی که رطوبت خاک به مقدار کافی در دسترس گیاهان باشد، انتظار می رود که عملکرد ذرت بهبود یابد. این امر معمولاً به دلیل رشد بوته های سالم و تولید دانه های بیشتر است. در شرایط آبیاری بیشتر، تراکم مطلوب تولید ذرت نسبت به شرایط دیم بالاتر است. به عبارت دیگر، رطوبت خاک مستقیماً بر عملکرد ذرت تأثیرگذار است و در صورت محدود بودن آن، انتظار میرود که عملکرد کاهش یابد.
تراکم اقتصادی مطلوب در مقابل تراکم زراعی مطلوب کشت ذرت به چه صورت است؟
منظور از تراکم مطلوب زراعی، تراکمی است که بیشترین عملکرد دانه را تولید کند. فراتر از این تراکم هیچ سود عملکردی نباید انتظار داشت. با این وجود، تراکم مطلوب اقتصادی، تراکمی است که بیشترین بازده اقتصادی خالص را ایجاد کند. در حالی که تراکم مطلوب زراعی فقط به عملکرد بستگی دارد، تراکم اقتصادی مطلوب هزینه بذر و قیمت دانه را در نظر می گیرد. بنابراین، تراکم مطلوب اقتصادی همیشه کمتر از تراکم مطلوب زراعی است (معمولاً چندین هزار گیاه کمتر در هر هکتار). کشاورزان برای به حداکثر رساندن سود خالص، باید به جای تراکم زراعی، روی تراکم مطلوب اقتصادی تمرکز کنند.
به عنوان مثال: با در نظر گرفتن 9،000،000 ریال برای یک کیسه بذر ذرت با 90،000 بذر و 50،000 ریال برای هر کیلو ذرت دانه ای، هر 5000 بذری که در هکتار بیشتر کاشته شود باید موجب افزایش عملکرد بیش از 10 کیلوگرم در هکتار شود. در این حالت، اگر کشاورز بخواهد تعداد بذر را از 85000 به 90000 بذر در هکتار افزایش دهد، باید حداقل 10 کیلوگرم در هکتار عملکرد دانه بیشتری بدست آورد تا هزینه اضافی بذر را جبران کند. اگر این افزایش عملکرد با افزایش جمعیت گیاه برآورده نشود، در این صورت 90،000 بوته در هکتار ممکن است بهترین تراکم زراعی باشد در حالی که 85000 بوته در هکتار تراکم بهینه اقتصادی است.
میزان بذر مصرفی برای تراکم کشت ذرت به چه صورت است؟
پس از تعیین تراکم مطلوب گیاه، لازم است که میزان بذر مصرفی را محاسبه نمایید تا تراکم مطلوب در زمان برداشت حاصل شود. میزان بذر مصرفی و تراکم کشت نهایی، گرچه همبستگی تنگاتنگی دارند، اما به ندرت در مزرعه یکسان هستند. تراکم بوته نهایی معمولاً بین 85٪ تا 90٪ بذرهای کاشته شده است. این میزان کاهش تراکم نسبت به بذر مصرفی ناشی از دو عامل است. عامل اول میزان قوه نامیه بذر و عامل دوم میزان خسارت به بوته ها در زمان عملیات کاشت و داشت در مزرعه است. میزان مرگ و میر در شرایط کمتر مساعد (مانند مزارع بدون خاکورزی با بقایای زیاد) حتی بیشتر هم می تواند باشد.
زارعین بهتر است با در نظر گرفتن میزان قوه نامیه مندرج در برچسب کیسه بذر و همچنین تاریخچه دقیق تراکم نهایی بوته در مزرعه خود در سالهای گذشته که نشان دهنده میزان متوسط خسارت وارد شده به بوته است، تراکم بوته مورد نظر خود را به میزان مناسب بذر مصرفی تبدیل نمایند. شایان ذکر است برای تعیین تراکم نهایی موجود در مزرعه لازم است شمارش جمعیت موجود بوته بعد از مرحله 6 برگی انجام شود تا تخمین دقیق تراکم موجود در مزرعه مشخص شود.
به عنوان مثال: اگر ترکم بوته هدف 85000 بوته در هکتار باشد و میزان موفقیت استقرار آن 95٪ باشد ، نرخ بذر برای دستیابی به این جمعیت 85000 ÷ 0.95 = 89473 بذر در هکتار خواهد بود. اگر میزان موفقیت 90٪ باشد ، نرخ بذر 94444 بذر در هکتار است. لازم است زارعین با توجه به تراکم بهینه هدف در مزرعه خود فواصل کشت را به دقت معین نمایند و در زمان کشت به طور دایم فواصل کشت را کنترل نمایید تا در نهایت به تراکم نهایی هدف در مزرعه خود برسند. به منظور محاسبه دقیق این مطلب، سامانه محاسبه تراکم کشت و تعیین میزان بذر مورد نیاز ارقام مختلف شرکت توسعه کشت ذرت طراحی شده است. برای دیگر ارقام نیز در صورت اطلاع از وزن هزار دانه، امکان انجام محاسبات در این سامانه فراهم است.
فناوری بذر مصرفی با نرخ متغیر چگونه است؟
به دلیل تنوع خاک، بین مزارع یا حتی بخش‌های مختلف یک مزرعه، تراکم مطلوب اقتصادی یکسان ندارند. فناوری بذر مصرفی با نرخ متغیر، به زارعین اجازه می‌دهد که میزان بذر مصرفی را در هنگام کاشت در بخش‌های مختلف یک مزرعه متفاوت کنند. این سیستم بر اساس مناطق مدیریتی مختلف در یک مزرعه استوار است، که بر تاریخچه عملکرد گیاه در بخش‌های مختلف مزرعه در سالهای گذشته تکیه دارد. استفاده از مانیتورهای عملکرد درجه‌بندی شده برای این منظور بسیار مفید است و به درک بهتر تنوع درون مزرعه کمک می‌کند. از دیگر ابزارها مانند سنجش از دور، سنسورهای زمینی و نمونه‌برداری شبکه‌ای از خاک نیز می‌توانند برای تعریف مناطق مدیریت استفاده شوند. پس از تعیین مناطق مدیریتی، می‌توان نقشه‌های تجویز شده را ایجاد کرد و سپس توسط دستگاه کاشت با نرخ متغیر اجرا کرد. هدف اصلی فناوری بذر مصرفی با نرخ متغیر صرفه‌جویی در بذر در مناطق کم بازده و کاشت بذر بیشتر در مناطق با تولید بالاتر، برای کاهش هزینه کلی بذر و افزایش سود خالص است.
