تریتیکاله یک گونه از خانواده غلات است که از تلاقی گندم نان و چاودار به وجود آمده است. از نظر مورفولوژیکی، تریتیکاله شباهت زیادی به گندم دارد. در این تلاقی، گندم به عنوان گیاه مادر استفاده شده و دانه های گرده از چاودار مشتق شده است. تریتیکاله خصوصیات مقاومت به سرما، سازگاری با شرایط نامساعد محیطی، بالابودن مقدار لیزین و رشد سریعتر را از چاودار و بالا بودن درصد پروتئین را از گندم به ارث برده است.
در اين بخش با مطالب زير در مورد تريتيكاله آشنا مي شويد:
در ادامه مطالب ارائه مي شود.
تریتیکاله (Triticosecale) یک گونه گیاهی است که از ترکیب دو گونه گندم و جو به نام‌های Triticum aestivum و Secale cereale به وجود آمده است. این گیاه در سال‌های اخیر به عنوان یک منبع مهم برای تولید غلات و علوفه مورد توجه قرار گرفته است. تریتیکاله به دلیل مقاومت بالا در برابر بیماری‌ها و آفات، قابلیت رشد در شرایط آب و هوایی مختلف و عملکرد بالا، به عنوان یک گیاه محبوب برای کشت در مناطق مختلف جهان شناخته شده است.
تریتیکاله به عنوان یک گیاه دومینانه شناخته می‌شود، به این معنی که می‌تواند در شرایط زمان بسیار خشک و یا خاک‌های فقیر رشد کند. این خصوصیت‌ها باعث شده است که تریتیکاله به عنوان یک گزینه مناسب برای کشت در مناطق خشک و بیابانی مورد توجه قرار گیرد.
تریتیکاله همچنین دارای خصوصیت‌های تغذیه‌ای مثبتی است. این گیاه حاوی مقادیر زیادی پروتئین، فیبر، ویتامین و مواد معدنی است که برای سلامتی انسان بسیار مفید است. همچنین، تریتیکاله به عنوان یک منبع عالی از اسیدهای چرب اشباع نشده و آنتی‌اکسیدان‌ها شناخته شده است.
در نتیجه، تریتیکاله به عنوان یک گزینه مناسب برای تغذیه انسان و همچنین به عنوان یک گیاه کشتاری مورد توجه قرار گرفته است. از آنجایی که این گیاه دارای خصوصیات مقاومت در برابر شرایط نامساعد زمین‌شناسی است، محققان و کشاورزان به دنبال روش‌های بهبود عملکرد و کارآمدی کشت این گیاه در مناطق مختلف جهان هستند. با توسعه روش‌های کشت بهینه و استفاده از تکنولوژی‌های نوین، امیدوار است که تولید تریتیکاله به عنوان یک منبع غذایی مهم و پایدار در آینده افزایش یابد.
کشت تریتیکاله یک فعالیت به‌منظور تولید غلات و علوفه است و در بسیاری از کشورها رواج دارد. تریتیکاله به صورت علوفه سبز و سيلويي و همچنین به‌صورت مخلوط با لگوم ها کاشته می‌شود. در کل، تریتیکاله نسبت به جو و گندم و چاودار، دارای پروتئین با کیفیت بالاتری است و بنابراین به‌عنوان منبع غذایی متمیز برای دام و طیور مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین، تریتیکاله در مقایسه با گندم، مقاومت و قدرت رشد بیشتری دارد و به‌ویژه برای زمین‌های بازدهی کم توصیه می‌شود. با این حال، فقط برای پخت نان، تریتیکاله مناسب نیست و آسان تلف می‌شود، اما می‌توان آن را با آرد گندم ترکیب کرد.
خصوصیات تریتیکاله به شرح زیر است:
1. تریتیکاله یک گیاه یکساله خودبارور است که درصد کمی دگربار دارد و ارقام تجاری آن هگزاپلوئیدی است و دارای 42 کروموزوم هستند.
2. در شرایط زراعی مساوی، ارقام جدید تریتیکاله عملکردی مشابه با ارقام گندم دارند و در برخی موارد، عملکرد آنها بالاتر از گندم و جو است.
3. از جمله ویژگی‌های برجسته تریتیکاله مقاومت برخی بیماری‌های معمول گندم، مانند زنگ زرد و سیاهک، است. این مقاومت باعث کاهش هزینه تولید برای کشاورزان می‌شود زیرا نیازی به سمپاشی بر علیه این بیماری‌ها نیست.
4. تریتیکاله مقاومت خوبی در مقابل خوابیدگی دارد. با وجود فروتنی کمتر نسبت به گندم، ساقه‌های آن قوی‌تر است و شاهد خواب رفتگی نمی‌باشیم.
5. نسبت به گندم، تریتیکاله مقاومت بیشتری در برابر ریزش دانه دارد.
6. مقاومت مطلوب در برابر سرما و قدرت برطرف کردن آسیب سرمایی پس از آن، از ویژگی‌های تریتیکاله است که از نژاد چاودار به آن منتقل شده است.
7. به دلیل انتقال وراثتی ویژگی‌های مطلوب از والدین در آزمایشات مختلف، ارقام تریتیکاله مقاومت خوبی در برابر خشکی و انتهای فصل را دارا می‌باشند.
8. تریتیکاله توانایی تحمل خاک‌های اسیدی و شرایط شوری خاک را دارد.
9. از آنجایی که کیفیت تغذیه دام و طیور بهتری نسبت به گندم و جو دارد، تریتیکاله از آنها برتر است. زیرا آمینواسید لیزین (اثرگذاری در تولید گوشت) در تریتیکاله بیشتر است و می‌تواند به عنوان جایگزین ذرت استفاده شود. همچنین، تریتیکاله برای تهیه سیلو، مناسب‌تر از چاودار و جو است.
10. تریتیکاله پتانسیل عملکرد بالایی در تولید ماده خشک، دانه و کاه دارد نسبت به گندم و جو.
11. مصرف آب تریتیکاله بسیار کارآمد است.
12. تریتیکاله قابل استفاده در دو منظوره، به عنوان علوفه و خوراکی می‌باشد.
13. اختلاط آرد تریتیکاله با آرد گندم بهبودی در ویژگی‌های نان می‌آورد.
تریتیکاله یک گیاه زراعی هیبریدی است که از ترکیب گندم و جو به دست آمده است. این گیاه برخی از خصوصیات زراعی مورد نظر شامل مقاومت بهشکستگی، مقاومت به بیماری‌ها و آفات، تحمل به شوری و خشکی، محتوای غذایی بالا و عملکرد مناسب است. تریتیکاله همچنین می‌تواند در شرایط زراعی مختلف رشد کند و در مناطق با اقلیم گرم و سرد، به خوبی رشد کند. با توجه به این خصوصیات، می‌توان به تریتیکاله به عنوان یک گیاه زراعی چند منظوره استفاده کرد.
خصوصیات زراعی تریتیکاله شامل تمام ویژگی های گندم می باشد. برای کشت آن می توان از ادوات و ماشین آلات متداول در زراعت گندم استفاده کرد و از همان روش های کاشت، داشت و برداشت کشت و زرع نیز استفاده نمود.
این ویژگی ها از جمله مزایایی هستند که در گسترش کشت تریتیکاله تأثیرگذار خواهند بود. تاریخ کاشت آن بستگی به شرایط آب و هوایی و ناحیه کشت دارد ولی معمولاً کشت آن ده روز زودتر از گندم انجام می شود تا دانه ها به طور مناسب پر شوند. مقدار بذر مصرفی و فاصله بین ردیف ها شبیه به گندم است و عمق بذر کاشت تریتیکاله کمتر از عمق بذری است که در گندم استفاده می شود. هر چند باید توجه داشت که قدرت جوانه زنی دانه تریتیکاله کمتر از گندم است و عمقی بیش از شش سانتی متر برای کاشت آن مناسب نیست. نیاز به کوددهی، تغذیه و آبیاری در شرایط طبیعی و حاصلخیزی خاک نیز مشابه به گندم است.
