در مورد شخم تعاریف مختلفی ارائه شده است، ولی یكی از ساده ترین آنها تعریف زیر است. عمل زیر و رو کردن خاک به منظور اصلاح ویژگی های فیزیکی آن می گویند.
در مورد شخم تعاریف مختلفی ارائه شده است، ولی یكی از ساده ترین آنها تعریف زیر است. عمل زیر و رو کردن خاک به منظور اصلاح ویژگی های فیزیکی آن می گویند. با انجام شخم، شرایط محیطی شخم را برای جوانه زدن بذر و رشد و نمو گیاه فراهم می شود. همچنین خاک قسمت های زیرین به سطح آمده و به تدریج مواد غذایی موجود در آن مورد استفاده گیاه قرار می گیرد. همچنین به خاک زراعی افزوده می گردد. هدف اصلی از اجرای شخم، شکستن مقاومت یا سختی خاک است زیرا سطح خاک به مرور زمان در اثر آبیاری، بارندگی، رفت و آمدهای افراد و دام ها، انجام عملیات کشاورزی و... سفت می شوند.
زمین سخت یا سفت و عدم نفوذ آب و هوا در خاک
اهداف شخم:
افزایش نفوذ پذیری خاک در نتیجه ورود بهتر آب و هوا به درون آن
افزایش خلل و فرج خاک
کاهش تبخیر آب در اثر قطع شدن لوله های مویین
زیر خاک نمودن بقایای گیاهی، ریشه علف های هرز، تخم و لارو حشرات مضر
نرم کردن خاک
شخم و عملیات تکمیلی تهیه بستر بذر را خاک ورزی می گویند.
شخم زدن
خاک ورزی از عملیات بسیار مهم و تأثیر گذار در موفقیت یک کشاورز است. عملیات خاک ورزی را در زراعت با عملیات پی ریزی در ساختمان سازی می توان مقایسه کرد.
با عملیات خاک ورزی، بستر مناسب کاشت فراهم می شود. بذر و نهال برای جوانه زنی، استقرار، رشد و نمو و تولید یک محصول رضایت بخش، نیاز به بستری مناسب دارد.
تخریب اراضی در اثر خاک ورزی نامناسب
بستر مناسب بذر، بستری است که:
سفت یا سخت نبوده بلکه پوک، قابل نفوذ و هموار باشد. حاصلخیز بوده و بتواند نیاز غذایی گیاه را تأمین کند. تعداد و تراکم علف های هرز حداقل باشد. برای رسیدن به این اهداف و شرایط، روش های مختلفی وجود دارد. درکشاورزی پایدار، روشی از خا کورزی مطلوب است که بقایای گیاهی، رطوبت و ساختمان خاک را حفظ نموده و در نتیجه باعث جلوگیری از فرسایش و تخریب خاک گردد. در عین حال هزینه تولید را به حداقل برساند.
فواید شخم
الف) بقایای گیاهی را زیر خاک كرده، با این عمل مواد آلی زمین افزایش می یابد.
ب) خاك پوک شده، در نتیجه نفوذپذیری آب در خاك افزایش می یابد.
ج) در اثر شخم نفوذ هوا در خاك زیاد می شود بنابراین فعالیت میكروارگانیسم ها افزایش می یابد.
د) در اثر شخم، حل شدن مواد معدنی در خاك تسهیل می گردد و در نتیجه قابلیت جذب مواد معدنی به وسیلۀ ریشۀ گیاهان افزایش می یابد.
ه) نفوذ و انتشار ریشه در زمین شخم خورده بهتر صورت می گیرد.
ی) ساقه های زیرزمینی علف های هرز، لارو و تخم آفات گیاهی به سطح زمین منتقل شده كه این عمل باعث از بین رفتن آنها خواهد شد.
